Trzy drogi do uzależnienia. Sprawdź, czy którąś z nich kroczy Twoje dziecko!

Z badań jasno wynika – większość patologicznych hazardzistów zaczęła grać w okresie dorastania, jeszcze przed ukończeniem 18. roku życia. Nie da się więc ukryć, że dojrzewanie to moment, w którym rodzice powinni być najbardziej wyczuleni na potrzeby swoich dzieci. Zintegrowany Model Ścieżek pozwala zrozumieć, w jaki sposób młodzież uzależnia się od hazardu.

Najnowsze badania pokazują, że wśród Polaków powyżej 15. roku życia 3,7 proc. to osoby grające problemowo lub uzależnione od różnego rodzaju gier hazardowych. 5 proc. nastolatków w wieku gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym przynajmniej raz w tygodniu gra na automatach. Raport „Młodzież 2013” (CBOS, 2014) wskazuje, że wysoki poziom ryzyka uzależnienia od hazardu dotyczy 7,5 proc. chłopców i 1,3 proc. dziewcząt. Specjaliści zwracają uwagę również na wyższy stopień ryzyka uzależnienia u nastolatków. Są oni bardziej podatni na negatywne skutki gier. Problem uprawiania hazardu przez młodzież w Polsce zdaje się być bagatelizowany, rodzice są nieświadomi zagrożeń i nie potrafią w porę rozpoznać problemowego grania. Aby odwrócić tę sytuację powstał Zintegrowany Model Ścieżek, który wyraźnie różnicuje młodych patologicznych graczy i wyjaśnia przyczyny rozwoju uzależnienia.

Autorzy Zintegrowanego Modelu stwierdzili, że punktem wyjścia w rozwoju patologicznego hazardu są czynniki środowiskowe, takie jak: łatwy dostęp do gier, bliskość do miejsc gier w otoczeniu młodego człowieka oraz duża społeczna akceptacja dla hazardu. Czynniki te sprzyjają rozwojowi uzależnienia wśród młodzieży, jednak nie oznacza to, że ich występowanie gwarantuje zaistnienie problemu. Aby doprecyzować okoliczności występowania uzależnienia od hazardu wśród młodzieży badacze stwierdzili, że na rozwój patologicznego hazardu mają wpływ indywidualne cechy psychologiczne i biologiczne, które predysponują młodych ludzi do wejścia na jedną z trzech dróg prowadzących do nałogowego grania. Każda z tych ścieżek prowadzi ostatecznie prosto w szpony uzależnienia.

Ścieżka 1: Młodzi hazardziści, których problem jest uwarunkowany behawioralnie

Ci, którzy kroczą tą ścieżką nazywani są graczami normalnymi lub behawioralnymi. Gracze behawioralni charakteryzują się brakiem wcześniej występujących zaburzeń psychopatologicznych, co oznacza, że nie doświadczają oni szczególnych problemów z samopoczuciem. Ich granie tylko czasami przejawia cechy patologicznego hazardu, a w przypadku wystąpienia zaburzeń depresyjnych, lękowych lub innych problemów psychicznych to są one konsekwencją gry, a nie jej przyczyną. Powody, dla których normalni gracze sięgają po hazard to głównie rozrywka i socjalizacja. Młodzież z tej podgrupy jest często zmotywowana do zmiany, raczej przestrzega zaleceń terapeutycznych i wydaje się, że krótkoterminowe programy interwencyjne mogą być wystarczające do zmiany zachowań nałogowych. Co ciekawe, hazardziści z tej grupy mogą nauczyć się grać w sposób kontrolowany. A to dlatego, że graniu nie towarzyszy utrata kontroli.

Ścieżka 2: Młodzi hazardziści wrażliwi emocjonalnie

Gracze wrażliwi emocjonalnie odróżniają się od behawioralnych tym, że jeszcze zanim zaczęli grać występowały u nich symptomy depresji, lęku, niskiej samooceny. Ponadto, mają niewielką umiejętność radzenia sobie z problemami, nie mają wsparcia społecznego oraz wykazują inne niekorzystne zachowania rozwojowe. Gra jest dla nich sposobem na zaspokojenie specyficznych dla tej grupy graczy potrzeb. Oznacza to nic innego, jak kompensację deficytów emocjonalnych za pomocą grania. Z tego powodu hazardziści kroczący tą ścieżką rozwoju uzależnienia nie nauczą się gry kontrolowanej. Są bardziej oporni na zmiany, co bezpośrednio wynika z głęboko zakorzenionych emocjonalnych przyczyn sięgania po hazard. Adolescenci z tej podgrupy stanowią najwyższy odsetek młodych hazardzistów.

Ścieżka 3: Młodzi hazardziści impulsywni i antyspołeczni

To tzw. gracze z wrażliwością biologiczną lub gracze antyspołeczni. Przejawiają oni zaburzenia natury psychologicznej, biologicznej i dodatkowo cechują się impulsywnością. U tego typu osób objawy psychopatologii zauważalne są już w dzieciństwie, np. antyspołeczne zachowania, deficyty uwagi, tendencja do poszukiwania silnych wrażeń, nadużywanie substancji psychoaktywnych, lekceważenie konsekwencji swoich zachowań. Hazardziści z tej ścieżki często zaczynają grać w bardzo młodym wieku. To dlatego, że potrzebują źródeł silnego pobudzenia, a takie zapewnia im hazard. Leczenie tego typu graczy jest dużym wzywaniem. Hazardziści impulsywni i antyspołeczni potrzebują długotrwałej terapii poznawczo-behawioralnej, czasami także leczenia farmakologicznego.

Źródło: „Hazard wśród młodzieży – rozpoznanie, profilaktyka i terapia”, Jolanta Celebucka, Jolanta Jarczyńska w: „Uzależnienia behawioralne i zachowania problemowe młodzieży. Teoria, diagnoza, profilaktyka, terapia”, pod red. Jolanty Jarczyńskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2014.

Oprac. Ewa Bukowiecka-Janik, Dorota Bąk