Czy można uzależnić się od uczenia?

Nadal istnieje mało badań na temat uzależnienia od uczenia się. Jest to koncepcja dość nowa, jednak przeprowadzone badania wskazują, że jest to zjawisko negatywne – pogarsza funkcjonowanie psychospołeczne osoby uzależnionej. Uzależnienie od uczenia się jest postrzegane jako efekt braku umiejętności radzenia sobie ze stresem.  

Jak wskazują badacze, choć uczenie się jest jedną z najbardziej cenionych i pożądanych aktywności, okazuje się, że może być również źródłem uzależnienia i negatywnych konsekwencji – gorszego funkcjonowania psychospołecznego. Osoby uzależnione od uczenia się doświadczają m.in. wyższych poziomów stresu, cechują się gorszym zdrowiem fizycznym i psychicznym (niższa jakość życia) oraz – paradoksalnie – osiągają gorsze wyniki w nauce.

Współczesny konsumpcyjny świat wymusza na (przyszłych) pracownikach ciągłe doskonalenie się, rozwijanie umiejętności i podnoszenie kwalifikacji. Presja, jaka temu towarzyszy, pojawia się już na etapie kształcenia w ramach systemu edukacji. Chęć bycia najlepszym i zaangażowanie w naukę może wówczas przybrać dysfunkcyjny charakter i przeobrazić się w uzależnienie od uczenia się. Szacuje się, że problem uzależnienia od uczenia się może dotyczyć od 8% do 10% populacji.

Uzależnienie od uczenia się – definicja

Uzależnienie to definiuje się w podobny sposób jak uzależnienie od pracy. Wśród objawów wymienia się nadmierne zaangażowanie w naukę, niekontrolowaną motywację do uczenia się, poświęcanie uczeniu się taka wiele czasu i wysiłku, że uzależniony zaniedbuje inne dziedziny życia. Jego działania przynoszą szkody jemu lub jego otoczeniu, poprzez np. problemy w relacjach z innymi, zakłócanie aktywności czasu wolnego.

Leczenie

Ponieważ uzależnienie od uczenia w wielu aspektach jest podobne do uzależnienia od pracy, badacze sugerują, że interwencje terapeutyczne, które się stosowane w terapii pracoholizmu mogą znaleźć zastosowanie także w leczeniu uzależnienia od uczenia się.

Wyniki badań wskazują, że obecnie terapia poznawczo-behawioralna jest najskuteczniejszym podejściem terapeutycznym w przypadku leczenia uzależnień behawioralnych. Jej głównym założeniem jest zmiana przekonań i zachowań osoby w taki sposób, aby zapobiec nawrotowi uzależnienia. Jak wskazują badacze, w przypadku uzależnienia od uczenia się terapia powinna koncentrować się na zmianie przekonań lub założeń dotyczących uczenia się i zastąpieniu stwierdzeń absolutnych (np. muszę to zrobić) stwierdzeniami bardziej zrównoważonymi (np. powinienem to zrobić, postaram się to zrobić, chciałbym to dokończyć).

Wśród polecanych podejść w leczeniu uzależnień behawioralnych znajduje się również Dialog Motywujący – jako samodzielna interwencja lub uzupełnienie innych form terapii. Dialog motywujący ma na celu wzmocnienie w osobie uzależnionej jej wewnętrznej motywacji do zmiany zachowania. Sprawą najważniejszą w tej formie terapii jest

prowadzenie rozmowy dotyczącej zmiany w życiu klienta w taki sposób, aby nie wzbudzić oporu, co mogłoby spowolnić proces zmiany.

Profilaktyka uzależnienia od uczenia się

Należy zwrócić uwagę na fakt, że w interesie samych uczelni wyższych czy nawet szkół średnich powinno być przeciwdziałanie uzależnieniu od uczenia się i podejmowanie działań mających na celu zapobieganie lub zmniejszanie nasilenia tego zjawiska. Wykładowcy i władze szkół powinny brać pod uwagę, że niektórzy studenci czy uczniowie mogą być zagrożeni rozwojem dysfunkcjonalnego, obsesyjnego zaangażowania w uczenie się. Wykładowcy i nauczyciele powinni być wrażliwi na przejawy dysfunkcjonalnego perfekcjonizmu u uczniów, zwłaszcza w postaci lęku przed popełnieniem błędów.

Podobnie jak w przypadku równowagi między pracą a życiem prywatnym, duże znaczenie w profilaktyce uzależnienia od uczenia się może mieć promowanie równowagi między nauką a życiem osobistym czy czasem wolnym. Ważne jest tworzenie kultury współpracy i podkreślanie jej roli w rozwoju społeczeństwa.

Źródło:

„Uzależnienie od uczenia się – rozpowszechnienie zjawiska oraz potencjalne oddziaływania terapeutyczne i profilaktyczne”, Paweł Atroszko, Bartosz Atroszko, 2015

Fot.  Clay Banks, Unsplash.com