Co skłania do kupowania na aukcjach internetowych?
Jednym z czynników, które doprowadzają do tego, że użytkownikom coraz trudniej jest obyć się bez Internetu i niepostrzeżenie przekraczają granice prowadzące do nadużywania sieci jest fakt, że Internet pozwala na zaspokajanie różnych swoich potrzeb (np. akceptacja przez grupę). Ułatwia również internautom realizowanie potrzeb związanych z uzależnieniami behawioralnymi (np. seksoholizm, hazard, zakupoholizm), utrudniając niekiedy ich identyfikację. Zjawisko krzyżowania się zagrożeń związanych z uzależnieniem od hazardu, zakupów i Internetu ilustrują zachowania związane z korzystaniem z aukcji internetowych.
Jak wskazują wyniki badań CBOS z 2011 r. odsetek deklaracji kupowania w ciągu miesiąca poprzedzającego badanie na aukcjach internetowych był znacząco wyższy wśród osób zdradzających symptomy uzależnienia od zakupów niż wśród osób, które tego problemu nie mają. Wśród mężczyzn mających problem z kompulsywnym kupowaniem wyniósł on 23,3% a wśród kobiet 26,1%. Przy czym w ciągu miesiąca poprzedzającego badanie CBOS 76,6% mężczyzn i 73,9% kobiet nie wykazujących problemów z kompulsywnym kupowaniem, nie dokonało zakupów na aukcji internetowej.
W badaniu zapytano również o to, co skłania konsumentów do kupowania na aukcjach internetowych. Okazało się, że takie motywy jak korzystna cena, duży wybór towarów, wygoda i możliwość dokonywania zakupu bez konieczności wychodzenia z domu czy możliwość „trafienia okazji”, kupienia czegoś szczególnego nie różnicowały w sposób istotny preferencji osób mających problem z zakupami i pozostałych kupujących na aukcjach internetowych. I tak np. korzystna cena miała znaczenie dla 8,35% osób kupujących oraz dla 8,68% mężczyzn i 8,18% kobiet mających problem z kompulsywnym kupowaniem. Wygoda z kolei liczyła się dla 8,21% kupujących oraz dla 8,63% mężczyzn i 8,42% kobiet mających problem z kompulsywnym kupowaniem. Różnice pojawiły się natomiast w ocenie kryterium znaczenia emocji związanych z zakupem. W porównaniu do pozostałych uczestników aukcji internetowych, odnotowano nieco wyższy odsetek kobiet mających problem z nałogowym kupowaniem, dla których emocje towarzyszące zakupom na aukcjach były znaczącym kryterium udziału (dla 4,23% z nich, podczas gdy dla grupy kupujących nie wykazujących podobnych problemów odsetek wyniósł – 2,87%) Natomiast w przypadku mężczyzn różnice okazały się istotne. Emocje okazały się znaczące dla 6,73% mężczyzn, u których identyfikuje się problem z nałogowym kupowaniem. Dla tej grupy kupowanie na aukcjach internetowych ma szczególny urok właśnie ze względu na związane z tym emocje. Kupowanie na aukcjach stanowi dla tej grupy zatem aktywność bardzo bliską uprawianiu hazardu.
Wydaje się, że przytoczone wyniki otwierają kolejny obszar do dyskusji i dalszych badań dotyczących zjawiska krzyżowania się zachowań związanych z uzależnieniami behawioralnymi. Medium, które może sprzyjać tego typu zachowaniom jest Internet. Sieć bowiem dogodne okazje do realizowania potrzeb związanych z różnymi uzależnieniami, jak np. hazard czy kompulsywne zakupy.
Opracowanie: Karolina Van Laere na podstawie
Oszacowanie rozpowszechniania oraz identyfikacja czynników ryzyka i czynników chroniących w odniesieniu do hazardu, w tym hazardu problemowego, (patologicznego) oraz innych uzależnień behawioralnych, oprac. Badora B., Gwiazda M., Hermann M., Kalka J., Moskalewicz J., CBOS, Warszawa, 2012.