Patotreści w Internecie i ich wpływ na rozwój dzieci
Szkodliwe treści w Internecie zdefiniowano jako „materiały, które mogą wywołać negatywne emocje u odbiorcy lub które promują niebezpieczne zachowania”. To więc przede wszystkim pornografia, materiały ukazujące przemoc, ale też treści zachęcające do zachowań szkodliwych dla zdrowia, czyli zażywania narkotyków lub samookaleczenia. Również hejt, czyli nienawistne komentowanie, zalicza się do treści szkodliwych.
Treści tego rodzaju są szczególnie niebezpieczne dla najmłodszych odbiorców – dzieci i młodzieży. Mogą bowiem negatywnie wpływać na ich rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny. Wyraźnie widać, że problem ten istnieje w sieci od momentu jej powstania, jednak jak wskazano w raporcie „Patotreści w Internecie” (2019) jego skala rośnie proporcjonalnie do zwiększających się zasobów Internetu, a waga – razem ze zwiększającym się gronem odbiorców.
Patotreści w Internecie
Powszechny Internet, łatwość rejestrowania kont oraz dostępność do sprzętu umożliwiającego tworzenie dobrej jakości nagrań, sprzyja tworzeniu treści przez indywidualnych użytkowników. Ogromna ilość publikowanych w sieci treści powoduje problemy ze skutecznym monitorowaniem i wyławianiem materiałów niezgodnych z prawem czy regulaminami serwisów.
Tak prezentuje się geneza patotreści. Ich twórcy swoje materiały opierają na prezentowaniu zachowań patologicznych, takich jak libacje alkoholowe, wulgarne zachowania czy przemoc. Bardzo często są to relacje „na żywo”. Zjawisko to określa się mianem patostream i jest obecne w sieci na szeroką skalę od 2017 roku.
PATOTREŚCI: treści prezentowane w sieci w postaci transmisji internetowej (stream), fragmentów transmisji (shoty), filmów, zdjęć i innych form przekazu, w których nadawca lub grupa nadawców prezentują zachowania sprzeczne z normami społecznymi, niosące demoralizujący przekaz, obejmujący zachowania takie jak: przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna, libacje alkoholowe, poniżanie, zażywanie narkotyków i inne.
Czytaj też: Problematyczne używanie Internetu przez dzieci – wywiad z ekspertem
Skala zjawiska
W marcu i kwietniu 2019 roku przeprowadzono badanie w grupie wiekowej 13-15 lat, w podziale na grupy wiekowe oraz płeć, w dwóch miastach o różnej wielkości. 84% badanych nastolatków słyszała o zjawisku patotreści. Nieco więcej niż co trzecia osoba (37%) deklaruje, że oglądała tego typu nagrania. ¾ z nich twierdzi, że ogląda je z ciekawości. Jak wskazano w raporcie, młodzież podkreśla, że wybrane fragmenty i cytaty z tego typu przekazów trafiają wręcz do języka potocznego. Dla wielu oznacza to, że aby w pełni funkcjonować w grupie rówieśniczej, należy się zapoznać z filmami, z których pochodzą dane sformułowania.
Patotreści postrzegane są przez młodzież głównie jako szkodliwe, zachęcające innych do naśladowania patologicznych zachowań (87%). Większość z nich zaznacza, ze po obejrzeniu nagrań oznacza film jako „nielubiany”. W kontrze: co trzecia osoba jednak udostępnia materiały, komentuje je lub „lajkuje”. Bardziej krytyczne w stosunku do tych materiałów są osoby, które ich nie oglądały, a tylko o nich słyszały. Niepokojąco wysoki jest jednak odsetek osób (38%), które zgadzają się z tym, że zamieszczanie takich nagrań w sieci to dobry sposób na zarabianie pieniędzy. Widoczna jest wyraźna różnica w opiniach ze względu na płeć. Wobec patotreści bardziej krytyczne są dziewczęta.
Prawie 2/3 nastolatków (59%) przyznaje, że osoby dorosłe rozmawiały z nimi na temat patotreści. Najczęściej to rodzice (55%), nauczyciele (16%) lub psycholog/pedagog szkolny (6%).
Popularność patostreamerów
Dla młodych ludzi twórcy Internetowi – w przeciwieństwie do znanych z mediów tradycyjnych celebrytów – są postrzegani jako bardziej autentyczni. Ich forma bezpośredniego przekazu sprawia, że 40% nastolatków deklaruje, że ma poczucie bycia lepiej rozumianymi. W poczuciu 70% subskrybentów youtuberzy zmieniają i kształtują popkulturę.
Autorzy raportu nie mają wątpliwości, że oglądanie patotreści jest szkodliwe dla dzieci i może nieść ze sobą różnorakie koszty, zarówno emocjonalne, jak i poznawcze. Może:
- powodować, że dziecko zaczyna postrzegać świat jako niezrozumiały, groźny, traci poczucie bezpieczeństwa, szczególnie kiedy bezkrytycznie odbiera przekaz płynący z patofilmów czy nie potrafi ich odpowiednio zinterpretować;
- wpływać na kształtowanie nieprawdziwych przekonań na temat świata i ludzi;
- zachęcać do zachowań szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych kontaktów;
- generować takie emocje, jak: niepokój, lęk, wpływać na obniżenie nastroju lub nadmiernie pobudzać, a nawet uzależniać;
- wpływać na desensytyzację (znieczulenie) na bodźce, które pojawiają się w patotreściach, tj. przemoc, agresję, seksualizację.
Źródło:
PATOTREŚCI W INTERNECIE: Raport o problemie, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę we współpracy z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Warszawa 2019
Fot. Kelly Sikkema, Unsplash.com